سرطان خون یا چنگار خون یا لوسمی یا لوکمیا (به انگلیسی: Leukemia یا Leukaemia) گروهی از انواع سرطان است که معمولاً از مغز استخوان شروع می شود و باعث شکل گیری تعداد زیادی گلبول سفید غیرطبیعی می گردد. این گلبول های سفید خونی به صورت کامل تشکیل نشده اند و به آنها بلاست یا سلول های لوکمی یا سرطان خون گفته می شود. نشانه های این بیماری شامل مشکلات خونریزی و کبودشدگی، احساس خستگی شدید، تب و خطر افزایش عفونت می شود. این نشانه ها به دلیل نبودِ سلول های خونی نورمال ایجاد می شوند. تشخیص این بیماری با استفاده از آزمایش خون و بیوپسی مغز استخوان صورت می گیرد.
در حالی که عامل اصلی و واقعی بیماری سرطان خون ناشناخته است؛ اما در عین حال دانشمندان و پزشکان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در این بیماری نقش دارند. عوامل خطر شامل مواردی همچون سیگار کشیدن، پرتو یونی، برخی مواد شیمیایی (از قبیل بنزن)، سابقه شیمی درمانی و نشانگان داون می شود. افرادی که در خانواده خود سابقه بیماری سرطان خون را داشته اند، نیز از خطر زیادی برخوردارند. استفاده از حشره کش های خانگی احتمال ابتلای کودکان به سرطان خون را ۴۷ درصد و لنفوم را ۴۳ درصد افزایش می دهد. مطالعات محققان مدرسه بهداشت عمومی بوستون آمریکا نشان می دهد که تأثیر مخرب آفت کش ها بر بدن کودکان بیشتر از بزرگسالان است؛ زیرا سیستم ایمنی کودکان هنوز به طور کامل توسعه نیافته است و نمی تواند سم زدایی کند.
چهار نوع اصلی سرطان خون وجود دارد: لوسمی حاد لنفوئیدی (ALL)، لوسمی حاد میلوئیدی (AML)، لوسمی مزمن لنفوئیدی (CLL) و لوسمی مزمن میلوئیدی (CML). همچنین انواع دیگری هم هستند که رواج کمتری دارند. سرطان خون بخشی از یک گروه وسیع تر به نام نئوپلاسم است که شامل خون، مغز استخوان و سیستم لنفوئیدی می شود که به تومورهای بافت های خون ساز و لنفوئیدی معروف هستند.
درمان این بیماری شامل ترکیب هایی از روش های شیمی درمانی، پرتودرمانی، درمان هدفمند، پیوند مغز استخوان و همچنین مراقبت تسکینی می شود. انواع خاص بیماری سرطان خون با انتظار هوشیارانه درمان می شود. خون یا فرآورده پلاکتی و همچنین کلینیک درد ممکن است مورد نیاز باشد. این امکان وجود دارد که مراقبت تسکینی «با» یا «بدون» تلاش برای کنترل بیماری مورد نیاز باشد. موفقیت در درمان به نوع سرطان خون و سن شخص بستگی دارد. نتیجه درمان در کشورهای توسعه یافته بهتر شده است. میانگین میزان بقای پنج ساله در ایالات متحده ۵۷ درصد است. در کودکان کمتر از پانزده سال، میزان بقای پنج ساله بیش از ۶۰ تا۸۵ درصد است که این امر به نوع سرطان خون بستگی دارد. در افرادی که دچار لوسمی حاد هستند و بعد از پنج سال از سرطان رهایی می یابند، امکان بازگشت سرطان نامحتمل است.
در سال ۲۰۱۲ سرطان خون در ۳۵۲ هزار نفر در سراسر دنیا ایجاد شد و از این میان باعث مرگ ۲۶۵ هزار نفر گردید. این بیماری معمول ترین نوع سرطان در میان کودکان است که سه چهارم موارد سرطان خون در کودکان اتفاق می افتد و همگی از نوع لوسمی لنفوبلاستی حاد (ALL) است. اما تقریباً ۹۰ درصد انواع سرطان خون در بزرگسالان تشخیص داده می شود که انواع لوسمی حاد میلوئیدی (AML) و لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) معمول ترین انواع در بزرگسالان می باشند. این بیماری در کشورهای توسعه یافته بیشتر اتفاق می افتد.
نشانه های ابتلا به سرطان خون
علائم سرطان خون ممکن است در ابتدا به طور یک تب و یا خونریزی ساده بروز کند اما همین نشانه های ساده در شرایطی می توانند نشانه های اصلی ابتلا به سرطان خون باشند.
علائم سرطان خون می تواند یکی از نشانه های زیر باشد:
کم خونی و علائم ناشی از کم خونی مانند خستگی، رنگ پریدگی، و یا احساس ناخوشی عمومی ایجاد کبودی و خونریزی با اتفاقات ساده، شامل خونریزی در لثه ها یا بینی، یا مشاهده ی خون در مدفوع و یا ادرار حساسیت و استعداد بالا در ابتلا به عفونت هایی مانند گلودرد یا ذات الریه های برونشی که ممکن است با سردرد، تب خفیف، زخم های دهانی و یا اختلالات پوستی همراه باشد.
تورم غدد لنفاوی، معمولا در گلو، زیر بغل و کشاله ی ران ها
نشانه ی دیگر ابتلا به سرطان خون کاهش اشتها و وزن است.
احساس ناراحتی زیر دنده های تحتانی و در سمت چپ بدن (ناشی شده از تورم طحال)
تعداد بسیار بالای گلوبول های سفید خون که ممکن است منجر شود به مواردی مانند مشکلات بینایی به دلیل خونریزی شبکیه، زنگ گوش (وزوز گوش)، تغییرات وضعیت ذهنی، نعوظ های طولانی مدت در مردان (پریاپیسم) و یا سکته ی مغزی
در چه مواردی برای بیماری سرطان خون به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شما هر یک از علائم ذکر شده در بخش بالا را مشاهده کردید و نتوانستید توضیح مناسبی برای آن پیدا کنید، باید به پزشک مراجعه کنید تا سلول های خون شما شمارش شوند.
اگر شما خونریزی غیر قابل توضیح، تب بالا و یا تشنج را تجربه کردید، ممکن است به بیماری سرطان خون حاد مبتلا شده باشید و به درمان اورژانسی نیاز داشته باشید.
اگر شما در مراحل درمان سرطان خون هستید و متوجه نشانه هایی مبنی بر عود بیماری از جمله عفونت و یا خونریزی های با دلایل ساده شدید باید به پزشک مراجعه کنید و مورد آزمایش های مجدد قرار بگیرید.
انواع سرطان خون
سرطان های خونی به سه دسته کلی تقسیم می شوند. این دسته ها شامل:
سرطان خون لوکمی یا لوسمی (Leukemia)، این سرطان یکی از انواع سرطان های درون مغز استخوان بوده، واژه لوسمی به معنی خون سفید است و شامل تولید غیرطبیعی سلول های خونی سفید می شود. لوسمی یکی از چهار سرطان شایع در میان کودکان است. تعدا بالای سلول های سفید باعث اختلال توانایی این سلول ها در مبارزه با عفونت ها شده و همچنین باعث نقص توانایی مغز استخوان برای ساختن سلول های قرمز و پلاکت خون می شود.
سرطان خون لنفومی (Lymphoma)، این نوع سرطان خون سیستم لنفاوی را که وظیفه آن دفع مایعات زیادی از بدن و همچنین تولید گلبول سفید خون است، تحت تاثیر قرار می دهد. لنفوسیت ها (Lymphocytes)، نوعی گلبول سفید هستند که وظیفه مبارزه با عفونت ها را برعهده دارند. افزایش تعداد سلول های لنفاوی باعث اختلال در سیستم ایمنی بدن می شود.
سرطان خون میلوما (Myeloma)، این نوع سرطان خون سلول های پلاسما را هدف قرار داده و مانع تولید آنتی بادی در بدن می شود و سیستم ایمنی بدن را در برابر عفونت ها ضعیف و حساس می کند.